GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

İslâm dininin inanç, ibadet ve davranışlara dâir genel esaslarını tespit, temellendirme ve savunma görevini üstlenen kelâm ilminin günümüzde bu fonksiyonunu ne ölçüde yerine getirdiği tartışma konusudur. Bu bağlamda kelâmın kendini yenilemediği, çağımızda ortaya çıkan inanç problemlerine çözüm üretemediği, bugünün insanına rehberlikte bulunacak bir dünya görüşü̈ ortaya koyamadığı, çeşitli düşünce ve ideolojiler karşısında İslâm’ı yeterince savunamadığı gibi eleştiriler söz konusudur. Kelam ilmine getirilen bu eleştiriler yeni olmayıp, kelâmı muhteva ve metot açısından yenileme çabalarını XIX. Yüzyılın sonlarına kadar gerilere götürmek mümkündür. Bu dönemde, başta Osmanlı uleması olmak üzere Mısır, Hint kıtası gibi Müslümanların yoğun olarak bulunduğu bölgelerde yaşayan birçok düşünür, İslam dünyasını tehdit altına alan materyalizm, pozitivizm gibi inkarcı akımlarla etkili bir şekilde mücadelenin ancak kelâmın yeniden güncellenmesi yoluyla gerçekleştirileceğini savunmuşlardır. Bu doğrultuda İzmirli İsmail Hakkı’nın (1868-1946) Tedkîkât ve Te'lîfât-ı İslâmiyye Hey'et-i İlmiyyesi tarafından kelamı güncelleyen bir kitap yazmak üzere görevlendirilmesi bu projeye Osmanlı devleti tarafından resmen sahip çıkıldığını göstermesi açısından önemlidir.

Bu derste XIX. Yüzyılın sonlarından günümüze süregelen kelâm ilminin güncellenmesine yönelik arayışlar ele alınacaktır. Dersin İslam dinin itikadi esaslarını temellendirip savunulmasına önemli rol üstlenen kelâm ilmini muhteva ve metot yönünden günümüzün ihtiyaçlarına cevap verir hale getirilmesine katkı sağlaması amaçlanmaktadır.

BAŞVURU

Program öncesinde gerekli görülen ön okumalar

1. Çelebi, İlyas, “Kelâm İlminin Yeniden İnşâsında İlke ve İçerik Sorunları”, Kelâmın İşlevselliği ve Günümüz Kelâm Problemleri, 2000, s. 87-99.
2. Çelebi, İlyas, Kelâm Metodunun Ortaya Çıkışı, Gelişim Süreci ve Yeni Metot Arayışları, İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi 1, 2005, s. 247-272
3. Bulğen, Mehmet, “Osmanlı Yeni İlm-i Kelâmında Materyalizm Eleştirileri”, Bilimname: Düşünce Platformu, 2016/1, sayı: 30, s. 391-433.
4. Bulğen, Mehmet, “Kelâm İlminde Ulûhiyet Bahislerinin Güncellenmesi Üzerine”, Kelâm İlmi ve İslâm Hukukunda İçerik Sorunları: Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı, 20-21 Mayıs 2017, 2017, s. 89-162.
5. Bulğen, Mehmet, Son Dönem Osmanlı Kelâmcılarının Kevnî Âyetleri Yorumlama Yöntemleri Üzerine: Ömer Nasuhi Bilmen Örneği, Kelam Araştırmaları Dergisi, 2015, cilt: XIII, sayı: 1, s. 61-89.
6. Yar, Erkan , Abdullatif Harputi ve Yeni Kelam İlmi, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1997, sayı: 2, s. 241-262
7. Nayed, Aref Ali, İkbal ve Kelam İlminin Yeniden İnşası, Muhammed İkbal Kitabı : Uluslararası Muhammed İkbal Sempozyumu Bildirileri, 1-2 Aralık 95, İstanbul, 1997, s. 197-201;
8. Yavuz, Yusuf Şevki, İslâm’da Yenilikçi Hareketin Başlaması ve Kelâm İlmi, I. Uluslararası Kutlu Doğum İlmî Toplantısı: İslam, Gelenek ve Yenileşme = The 1st International “Kutlu Doğum” Symposium: Islam Tradition and Change, 1996, s. 81-86;
9. Baloğlu, A. Bülent, İzmirli İsmail Hakkı’nın “Yeni İlm-i Kelâm” Anlayışı, İzmirli İsmail Hakkı (sempzoyum: 24-25 Kasım 1995), 1996, s. 93-108;
10. Kazanç, Fethi Kerim , Kelâm Alanında Yeniden Sistematik Yapılanma Zorunluluğu ve Temelleri, EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler -, 2008, cilt: XII, sayı: 34, s. 23-42
11. Evkuran, Mehmet , Kelâm İlmi ve Yeniden Yapılanma Süreçleri: Geçmiş Duygusu, Kültürel Bellek ve Hayatın Gerçekleri Ekseninde Bir Değelendirme, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi [Bilimsel Birikim], 2004, cilt: IV, sayı: 2, s. 39-57
12. Evkuran, Mehmet, “Kelam İlmi’nin Yeniden İnşası” Sözünün Anlamı ve İçeriği Üzerine, Kelam İlmi’nin Yeniden İnşasında Geleneğin Yeri, 2004, s. 181-198
13. Ay, Mahmut, Kelam İlminin Yeniden İnşasında Geleneğin Moderne Dönüşümü, Kelam İlmi’nin Yeniden İnşasında Geleneğin Yeri, 2004, s. 144-173.
13. Altıntaş, Ramazan, Ömer Nasuhi Bilmen’in “Yeni İlm-i Kelâm” Anlayışı, Türk-İslam Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu (26-28 Haziran 2006), 2007, cilt: I, s. 407-418.
14. Baloğlu, Adnan Bülent, Sebîlürreşâd Dergisinde “Yeni İlm-i Kelâm” Tartışmaları, İzmirli İsmail Hakkı (sempzoyum:24-25 Kasım 1995), 1996, s. 265-312.
15. Christian, W. Troll, Seyyid Ahmed Han (1817-1898) ve İlm-i Kelâm’ın Ondokuzuncu Yüzyılda Yeniden Teşekkülü = Sayyid Ahmad Han (1817-1989) and the Nineteenth-Century Renewal of Ilm Al-Kelam, çeviren: Şaban Ali Düzgün, İslâmî Araştırmalar, 1995, cilt: VIII, sayı: 1, s. 35-64.
16. Çetin, Rabiye, Tanzimat’tan Günümüze Kelam’ı Yenileme Çalışmaları I, Dinî Araştırmalar, 2013, cilt: XVI, sayı: 42, s. 9-38
17. Geçit, Mehmet Salih, Yeni İlm-i Kelam Hareketinin Kelam İlmine Kazandırığı Yenilikler, Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2016, cilt: IX, sayı: 18, s. 103-162
18. Karaman, Fikret, Yeni Kelam İlmi Düşüncesinin İnşası ve Abdullatif Harputî’nin Rolü, Kelam İlmi’nin Yeniden İnşasında Geleneğin Yeri, 2004, s. 204-218
19. Altıntaş, Ramazan, Sosyal Kelam Projesi: “M. Şerafeddin Yaltkaya Örneği”, Darülfünun İlahiyat Sempozyumu 18-19 Kasım 2009 Tebliğleri , 2010, s. 235-239

Programın Haftalık İzlencesi