GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

İslamiyet’in hayatın birçok alanında hakim olduğu İslam toplumlarında anayasa tartışmalarının bu alanın dışında kalamayacağı aşikardır. Bu derste dünyada resmi adından İslam vasfı zikredilen ve İslamiyet’i adı konmuş bir cumhuriyetle birleştiren İran’ın nispeten az bilinen bir dönemi üzerinden anayasa-ulema ilişkisine değinilecektir. İslam kaidelerinin kodifiye edilerek modern anlamda anayasa şekline bürünmesi ilk olarak 19. yüzyılın sonu gibi geç bir dönemde Osmanlı İmparatorluğunda gerçekleşmiş ardından bunu İran örneği takip etmiştir. İki ülke arasındaki etkileşime ve benzerliklere rağmen, İran’daki anayasanın çok daha direkt bir toplumsal ayaklanmayla hanedanın rızası hilafına ilan edilmesi ve bu süreçte Şii ulemanın doğrudan öncü rol oynaması gibi kayda değer farklılıklar dikkate alınmalıdır. Dört oturumluk ders boyunca, öncelikle anayasa fikrinin İslami kaideler dahilinde bizzat ulema tarafından ya da ulemanın söylem tarzını, meramlarını daha geniş kitlelere ulaştırmak için benimseyen entelektüeller tarafından nasıl temellendirildiği ele alınacaktır. Bu yapılırken, anayasacı hareketin seküler taraftarlarıyla ulema arasındaki ittifak ya da ihtilaf alanlarına değinileceği gibi bizzat ulema arasında yeknesak olmaktan uzak görüşlere de temas edilecektir. Dersin sonunda katılımcıların bir devlet dahilindeki siyasi, toplumsal ve ekonomik örgütlenmenin en bağlayıcı metni olan anayasanın oluşumunda İslamiyet’in hangi kavram ve yapılar üzerinden sürece dahil olduğunu ve bunun ne gibi etkiler icra ettiğini İran örneğinden hareketle tahlil edecek duruma gelmeleri amaçlanmaktadır. Bunu yeterli düzeyde gerçekleştirebilmek için ikincil kaynaklar kadar Farsça yazılmış orijinal metinler de ders boyunca tartışmalara kaynaklık edecektir.