Avrupamerkezci sosyal bilim anlayışının aşılmasına yönelik çözümler, felsefe ve dil ekseninde Masaya yatırılıyor.
2014 yılında Konya’da ‘Avrupamerkezciliğin Ötesi’ başlığıyla yapılan ‘Eleştirel Yaklaşımlar Çalıştayları’nın ikincisi ‘Sosyal Bilimlerde Kavram Geliştirme’ adıyla 24 Ocak 2015 Cumartesi günü İlmi Etüdler Derneği’nde (İLEM) gerçekleştiriliyor.
‘Avrupamerkezciliğin Ötesi’ çalıştayında yeni bir sosyal bilim kurma imkanı üzerinde durulmuştu. Sosyal Bilimlerde Kavram Geliştirme Çalıştayı’nda ise bu imkanın gerçekleşme zeminine dair ilk adım atılmış oluyor. Çalıştay boyunca eleştirinin mümkün kıldığını gerçekleştirerek, felsefe ve dil alanı merkezinde kavram geliştirme meselesinin derinlemesine ele alınması amaçlanıyor. Kavram geliştirme konusunda önemli çalışmalar ortaya koymuş olan Tahsin Görgün, Ahmet Ayhan Çitil, Ali Utku, A. Teyfur Erdoğdu gibi seçkin konuşmacıların yer aldığı çalıştaya aralarında Lütfi Sunar, Cüneyd Kaya, Recep Alpyağıl, Selami Varlık, Cahid Şenel, Faruk Yaslıçimen, Mahmut Hakkı Akın’nın yer aldığı aktif bir katılımcı kitlesi eşlik ediyor.
Çalıştayın açılış konuşmasını yapan İlmi Etüdler Derneği Başkanı Lütfi Sunar’dan sonra ‘Sosyal Bilimlerde Kavram Geliştirmenin Temeli ve Usulü’ne dair ilk sunumu, 29 Mayıs Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden Tahsin Görgün yaptı.
Görgün, sunumunda öncelikle sömürge şartları içerisinde nasıl bir sosyal bilim anlayışının oluştuğu üzerinde durdu. Avrupamerkezcilik olarak bilinen tavrın önemli özellikleri arasında Avrupa ve Batı’nın öncü olarak kabul edilmesinin bulunduğunu söyleyen Görgün, Batı dışı toplumlara düşen vazifenin kendilerine öngörülen yeri benimseme şeklinde belirgin hale getirildiğini ifade etti. Görgün, ayrıca Batılılaşma döneminin sona erdiği şartlarda artık sosyal bilimleri yeniden düşünmemiz gerektiğinin altını çizerek, bir ‘toplum’ olarak kendimizi araştırma mevzusu haline getirme zorunluluğu üzerinde durdu. Batı-üstü otantik bir sosyal bilim geliştirmenin önemine dikkat çeken Görgün, bunu yapmak için esas alınması gereken ilkelerin önemini vurguladı.
Müzakerecilerin aktif katılım ve sorularıyla devam eden çalıştayda ikinci sunum 29 Mayıs Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden Ahmet Ayhan Çitil’in sunumuyla devam ediyor. ‘Çağdaş Bilim Anlayışının Eleştirisinden Hareketle Sahne Kuramına Bir Giriş’ başlığıyla yaptığı konuşmasında Çitil, matematik felsefesinden hareketle çağdaş bilimin ortaya koyduğu tavrın eleştirisini yapıyor. Bu sunumda ayrıca “İnsanın kendi içinde bulunduğu sahne, kendinde olduğu halde nasıl ele alınabilir?, Sahnenin kuruluşundan gelen bir takım sınırlar varlıksal öncüllere tahvil edilebilir mi?, Sahnenin kuruluşunun kuşatılmasında Kur’an ayetlerinin kuşatılmasında nasıl bir işlevi olabilir?” sorularına cevap aranıyor.
Çalıştayın öğleden sonraki ilk oturumu ise Atatürk Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden Ali Utku tarafından yapılacak. Kavram geliştirme meselesini geç Osmanlı erken Cumhuriyet dönemi örnekliği üzerinden ele alacak olan Utku, modern anlamıyla felsefe yapma etkinliği sürecinde ortaya çıkan kavram ve terim sorunu meselesini tartışmaya açacak. Tartışılacak problem, felsefe geleneğinin kurucu aktörlerinin telif ve tercüme metinleri üzerinden yapılacak. Ayrıca felsefe sözlükleri ve Istılâhât-I İlmiyye Encümeni tarafından yapılan terim çalışmaları bağlamında yürütülen tartışmalar değerlendirilecek.
Çalıştayın son sunumu Yıldız Teknik Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü’nden A. Teyfur Erdoğdu tarafından gerçekleştirilecek. Kavram geliştirme meselesini uygulamalı bir yaklaşımla ele alacak olan Erdoğdu, bunu kimlik ve hüviyet kavramları merkezinde ele alacak. Konuşmacı böylelikle dilde eş anlamlı kavram kullanmanın nasıl bir anlam sorunu ortaya çıkardığına temas edecek.
Teorik ve pratik açılardan kavram geliştirme meselesinin ele alındığı bu çalıştayla Avrupamerkezciliği aşarak, yeni bir sosyal bilim inşa etmenin imkanına dair bir adım atılmış oldu. Kavram geliştirme özelinde yapılan bu çalışma, Alana yapılacak sonraki katkılara öncü olma niteliği taşıyor.
