Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı Gerçekleşti
İlmi Etüdler Derneği’nin (İLEM) düzenlediği, “Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı” 20 Mart 2021 Cumartesi günü İLEM TV Youtube kanalında ilgilileriyle buluştu. Modern Memlük çalışmalarını değerlendiren ve Memlükler dönemindeki ulema, ilim kurumları ve ilmi faaliyetleri odağına alan çalıştay gün boyu devam etti.
Düzenleme ekibinde Büşra Sıdıka Kaya, Ertuğrul Ökten ve Halil İbrahim Erol’un bulunduğu çalıştay farklı alanlarda faaliyet gösteren 19 akademisyenin katılımıyla 5 oturumda tamamlandı.
Açılış oturumu çalıştayı koordinatörü Büşra Sıdıka Kaya’nın konuşması ile başladı. Ardından düzenleme kurulu üyeleri Ertuğrul İ. Ökten ve Halil İbrahim Erol da söz aldı.
“Memlükler Dönemi Fıkıh Çalışmaları" başlıklı ilk oturum, oturum başkanı Tuncay Başoğlu’nun kısa bilgilendirmesinin ardından oturum katılımcılarını tanıtması ile başladı.
İlk konuşmayı "Modern Dönemde Memlükler Üzerine Oluşan Fıkıh Literatürü" başlığını sunmak üzere yapan Emin Canlı, araştırmasında modern dönemde Memlükler üzerine oluşan fıkıh literatürünün sınırlarını belirlemeye odaklandığını, fıkıh ilmi ve tarihi çerçevesinde Memlükler döneminin mevcut akademyada nasıl yansıtıldığını tasvir ve tahlil etmeye çalıştığını belirtti.
Oturum, Nielsen’in mezalim çalışmalarındaki konumu, bu alandaki temel tezleri ve yapmış olduğu çalışmaların bu alana katkısını ortaya koymaya çalışan Fatih Yalçın’ın “Jorgen S. Nielsen’in Memlükler Dönemi Adli Sistemine Dair Çalışmaları” başlıklı konuşmasıyla devam etti.
İlk oturumun üçüncü konuşmasını, “Memlükler Dönemi Furuk ve Kavaid Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme” başlığını sunmak üzere Sümeyye Olgaç yaptı. Olgaç, "Kavaidü’l-Ahkam fî Mesalihi’l Enam" adlı eserin sahibi İzzeddin b. Abdisselam ile "Furuk" adlı eserin sahibi Karâfî hakkında yapılan modern çalışmaları değerlendirmeye çalıştığını ifade etti.
Sunumların ardından yapılan müzakere ile ilk oturum sona erdi.
“Memlükler Dönemi Makrizi ve Hadis Çalışmaları" başlıklı ikinci oturum 11:30’da Halit Özkan’ın konuşmasıyla başladı.
İkinci oturumun ilk konuşmasında Tuba İşçimen, “Mamluk Studies Review’daki Makrizi Çalışmaları” başlığını sundu. İşçimen, Chicago Üniversitesi tarafından yayınlanan Mamluk Studies Review dergisinde Makrîzî hakkında çalışmalar yapmış olan araştırmacılar ve yayınladıkları makalelerin değerlendirmesini yaptı.
Ardından oturumun ikinci konuşmasında, “Kâmiliyye ve Şeyhûniye Dârülhadisleri Hakkında Makrîzi Ne Söyler?” başlığını sunmak üzere Fatma Kübra Akyüz söz aldı. Akyüz, Memlükler döneminde öne çıkan Kâmiliyye ve Şeyhûniyye Dârülhadislerinin Modern araştırmalardaki ele alınışlarını, meseleye yaklaşımlarını, farklılıkları ve problemlerini değerlendirdi.
İkinci oturumun son konuşmasını ise “Hadis Rivayet Geleneğinin Bir Parçası Olarak Memlükler Döneminde Kadın Olmak” başlığıyla Nagihan Emiroğlu yaptı. Emiroğlu, Memlükler döneminde, ulemâ aileleri içerisinde yetişen ve bu sayede küçük yaştan itibaren eğitim alma imkânı bulan kadınların hadis rivayetlerinin modern dönemde ne gibi çalışmalara konu olduğunu ve hangi açılardan ele alındığını aktardı.
Konuşmacıların sunumlarının ardından ikinci oturum müzakere edildi.
Saat 13:00 itibariyle başlayan "Memlükler Dönemi Ulema Çalışmaları" başlıklı üçüncü oturumun başkanı Abdurrahman Atçıl idi. Atçıl, Memlükler dönemi çalışmalarına katkı sunan bu çalıştaydan duyduğu memnuniyetini belirttikten sonra oturum katılımcılarını tanıttı.
Üçüncü oturumun ilk konuşmasını, “Memlük Ulemâsını Mansıplar Üzerinden Çalışmak: Âlimlerin Mansıplarla İlişkilerine Farklı Yaklaşımlar” başlığını sunmak üzere M. Enes Midilli gerçekleştirdi. Enes Midilli, konuşmasında Memlükler döneminde âlimlerin mansıplarla ilişkisine eğilen modern çalışmalarda, kronolojik bir çerçeve içerisinde, ele alınan konuları ve yaklaşım farklılıklarını ele aldı.
Oturumun ikinci konuşması Büşra Sıdıka Kaya tarafından, “Bilgi ve Otorite Arasında ‘Beşik Uleması’ Problemi” başlığıyla yapıldı. Kaya, Memlük topraklarındaki ulemanın, bilginin intikali noktasında kendi otoritesinin sürekliliğini ve konumunu muhafaza etmek amacıyla âlimin mansıbını kendisinden sonra çocuğuna devretmesi problemini modern çalışmalar bağlamında değerlendirdi.
Üçüncü oturumun son konuşmasında söz alan Gürzat Kami, “Memlük-Osmanlı Geçiş Döneminde Suriye ve Mısır’da İlmi Hayat ve Ulema: Bir Literatür Değerlendirmesi” başlığını sundu. Kami, Mısır ve Suriye ulemâsının Memlüklerin son dönemindeki durumunu ve o dönem adlî idare ve teşkilat, ulemânın malî kaynakları ve pozisyonları, rekabet ve himâye, bilgi üretimi ve aktarımı konularındaki dönüşüm üzerine yapılan modern çalışmaları aktardı.
Oturum sonunda gerçekleşen müzakerenin ardından "Memlükler Dönemi Bilgi ve Sosyal Pratik Üzerine Çalışmaları" başlıklı dördüncü oturuma geçildi. Oturum başkanı Fatih Yahya Ayaz konuşmasında, bu konuda yapılan çalışmaların uluslararası platformlarda da tartışılmasının önemli olduğunu vurguladı.
Dördüncü oturumun ilk konuşmasını, “Memlükler Döneminde 'Popüler Kültür' Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme” başlığını sunmak üzere Ömer Faruk İlgezdi yaptı. İlgezdi, Memlük çalışmalarının “popüler kültür” kavramına yönelik yaklaşımlarını, literatürdeki başlıca örnekleri ve kaynak kullanım biçimlerini tanıtarak “popüler kültür”ün dönemin entelektüel üretimindeki yansımalarını merkeze alan çalışmaları ele aldı.
Oturumun ikinci konuşmasında Habibe Şeyma Akyüz “Memlükler Döneminde 'Şeyha' Kavramı Ekseninde Kadın Çalışmaları” başlığını sundu. Akyüz, Memlükler döneminde “şeyhâ” kavramı ekseninde kadın âlimleri konu alan modern çalışmaları değerlendirdi.
Dördüncü oturumun son konuşması, “Memlük Kahire’sinde İslâmî İlimlerin Yüksek Öğretim Mekânı Olarak Hankahlar” başlığıyla Ümmügülsüm Tokgöz tarafından yapıldı. Konuşmada Memlüklerin ilk dönem eğitim merkezlerinden biri olan Saidü’s-Süeda ve 1355 yılında inşa edilen Şeyhûniyye Hankah’ı ele alarak modern dönemde bu hankahlar üzerine yapılan çalışmalar aktarıldı.
Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı’nın 16:00’da başlayan son oturumunda, “İmkanlar, Yollar ve Problemler” başlığı altında oturum başkanlarının müzakerelerine yer verildi. Çalıştay düzenleme kurulu koordinatörü Büşra Sıdıka Kaya, oturum başkanlığını yürüten konuşmacılara teşekkürlerini ileterek müzakereyi başlattı.
Genel müzakere oturumu Ertuğrul İ. Ökten, Tuncay Başoğlu, Halit Özkan, Abdulkadir Macit ve Fatih Yahya Ayaz’ın konuşmalarıyla sonlandı.
Program esnasında alınan notlar anlık olarak İLEM Twitter hesabında paylaşıldı.
Çalıştay videolarını izlemek için:
Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı | 1. Oturum: Memlükler Dönemi Fıkıh Çalışmaları
Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı | 2. Oturum: Memlükler Dönemi Makrizi ve Hadis Çalışmaları
Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı | 3. Oturum: Memlükler Dönemi Ulemâ Çalışmaları
Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı | 4. Oturum: Bilgi ve Sosyal Pratik Üzerine Çalışmalar
Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı | 5. Oturum: Genel Müzakere, İmkanlar, Yollar ve Problemler
