İLEM tarafından sürdürülen “Osmanlı’da Kitap Kültürü” çalışmaları çerçevesinde 14 Aralık Cumartesi günü Bağlarbaşı Kültür Merkezi’nde “Osmanlı’da Kitap Kültürü” başlıklı panel gerçekleştirildi. Berat Açıl’ın moderatörlüğünde gerçekleştirilen panelde konuşmacı olarak Uğur Derman, Muharrem Varol ve İrvin Cemil Schick yer aldı.
“Osmanlı Kitap Kültürü” geleneğinin kavranması amacıyla başlatılan projenin sunumu niteliğinde gerçekleşen panelde, entelektüel tarihimizin bilinmeyen yönleri açığa kavuşturulmaya çalışıldı. Bu amaç doğrultusunda öncelikle Uğur Derman yazının somut kültür malzemelerini değerlendirdi. Kitabın oluşum sürecinde önce kağıdın ele alınması gerektiğini dile getiren Derman, hattatların kullandıkları kağıtların hangi süreçlerden geçerek önlerine geldiğini, mushafların nasıl bir usulle yazıldığını, kullanılan kalemlerin farklılıkları ve nasıl kullanıldıklarını zengin birikimiyle ortaya koydu. Osmanlıya matbaa geldikten sonra basın-yayın hayatındaki değişimleri ve mürettiplerin rolünü yaşanmış örnekler üzerinden açıkladı. Bunun ardından Muharrem Varol Türk dervişlerinin ve sufilerinin yazı ve kitap kültüründe hakkı verilmeyen yerlerine ve rollerine değindi. Varolan ve oluşturulan algımızdan ziyade tekke şeyhlerinin bu süreçte ciddi bir rol oynadıklarını ve matbaa yoluyla bir çok eserin ortaya çıkarılmasında pay sahibi olduklarını dile getirdi. Özellikle İstanbul çevresinde Özbek, Bektaşi, Nakşibendi tekkelerinde şeyhlerin tekke bünyesinde yaptığı çalışmaları örnekleri ve belgeleriyle dinleyicilere sundu.
İrvin Cemil Schick ise söz konusu kültürü kağıt düzleminden daha öteye taşıyarak, İslam kültüründe hat ve yazı sanatının ifade ettiği anlamın üzerinde durdu. İslam kültüründeki resim ve heykele olan bakışa değinen Schick, hat ve bunun etrafında geliştirilen yazı sanatının kültürde edindiği rol ve değerini örnekler ve yorumlar üzerinden değerlendirdi. Son olarak Berat Açıl, Veliyüddin Carullah Efendi kütüphanesi hakkındaki araştırmasını, Osmanlı kitap kültürü hakkında genel bir bakış açısı kazandırmak adına sundu. Açıl öncelikle Carullah Efendi’nin 1000 eseri üzerinden edindiği sonuçları sundu.Değerlendirmesinde, temellük kayıtlarının ve bu araştırmaların biyografi çalışmalarında kullanılması halinde boşlukları doldurmada etkili olabileceğine değinerek sunumunu sonlandırdı.
Yoğun katılımla gerçekleştirilen panel, entelektüel tarihimizin bilinmeyenlerini ortaya çıkarma adına “Osmanlı’da Kitap Kültürü” çalışmaları bünyesinde verimli bir etkinlik olmuştur. Alanın uzmanları çalışmalarını ve değerlendirmelerini özet bir şekilde sunduğu panel, çalışma sonunda elde edilecek çıktılar ve makaleler hakkında genel bir fikir vermiştir. Proje sonunda bir kitapta sunulucak çalışmalar ilim dünyasının istifadesine sunulacaktır. Carullah Efendi’nin okuma, yazma ve kitapla ilgili notlarının ayrı olarak yayınlanacağı kitap, bu hususta örnek teşkil etmesi açısından bu sahada önemli bir tasnif eser olacaktır.
