GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

Osmanlı Siyasal Düşüncesinin Kurucu Kavramları

Bu sunum, Osmanlı siyasal düşüncesini besleyen temel düşünce, ilke ve değerleri analiz etme ve bunların kurumsal yapıyla ilişkilerini tarihsel süreç içinde yorumlamayı amaçlamaktadır. Osmanlı siyasal düşüncesini besleyen, Fars, İslam ve Yunan havzaları, sırasıyla devlet, din ve felsefe bağlamında siyasal alan ve onun temel kurucu ilkeleri açısından değerlendirilecektir. Dinin eşitlikçi, camiyi merkeze alan yatay siyasal diline karşı devletin hiyerarşiyi/meratibi temel alan dikey dili karşılaştırılacaktır. Felsefenin “polis”e dayanan rasyonel temelde ideal toplum tasarımının, İslam inancından hareketle kurulan mekân kavramıyla gerilimli ilişkisi ve Farabi ve Kınalızade örneğinde “medine”yi teorik düzeyde nasıl otoriter bir yapıya dönüştürdüğü tezi tartışılacaktır. Osmanlı Devleti’nin adalet, ahlak ve nizam gibi değerlerle kurduğu ilişki, devlet geleneği içindeki kırılma momentleri de dikkate alınarak yorumlanacaktır. Osmanlı toplumu ve yöneticilerinin, siyasal alanı meşrulaştıran “adil hükümdar” ve devleti de içine alan onu aşan, varlıkla ortak etik bir varoluşu paylaşmayı ifade eden “nizam” düşüncesinden, siyasal alanla sınırlı “nizam-ı devlet”e ilerleyen zamanlarda “terakki” düşüncesine sürüklenmelerinin toplumun kendisiyle ilgili yargısını ve varlık bilincini nasıl değiştirdiği siyasetnameler bağlamında değerlendirilecektir. Bu dönüşüm içinde toplumu bir arada tutan kavramların içeriklerinde meydan gelen değişimler tartışılacaktır.