GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

İnsanlık Hicaz’dan Bilad-ı Şam’a, Irak-ı Acem’den Horasan’a, Mağrib’ten Endülüs’e, Sind’den Hind’e, Maveraünnehir’den Türkistan’a, Anadolu’dan Rumeli’ye pek çok havza üzerinde tarih içerisinde muhtelif medeniyetler kurmuştur. Bu havzalar üzerinde hüküm süren pek çok hanedanlık gerek kendisinin gerek havzanın gerekse de insanlık tarihinin yazımına farklı yönlerden önemli katkılar sunmuştur. Bu çabalar çerçevesinde ortaya çıkan kaynaklar dönem üzerine çalışan araştırmacılar tarafından genel olarak bilinmekle birlikte bu havzalara dair çalışma yapmak isteyen alanda henüz uzmanlaşmamış olan ya da sahaya yeni giren genç tarihçiler ve araştırmacılar için bütünlüklü ve etraflı bir şekilde bilinmemektedir. Bu endişeleri dikkate alan Medeniyet Havzalarında Tarih ve Tarihçilik Projesi’nin odağında tarihçiler ve tarih kaynakları bulunmaktadır. Zira kaynak konusu tarih disiplininin asli unsurlarından birisidir. Dolayısıyla bu projenin temel hedefini üç husus oluşturmaktadır.

1. İlk olarak mutlak ve izole kategoriler olarak var sayılmaksızın dolayısıyla da değişim-dönüşüm ve etkileşimleri ihmal etmeksizin odaklanılan medeniyet havzalarında kaleme alınan tarih kaynaklarının kendi dönemi ve sonrası için nasıl bir konum teşkil ettiğinin tartışılmasının yanı sıra metodolojik hususiyetleri ile incelenmesi ve geçmişinden günümüze havzada belirli bir hafızayı taşıyan ve geleneği tevarüs eden tarih kaynaklarının ve onları şekillendiren tarihçilerin bütünlüklü bir şekilde değerlendirilmesi hedeflenmektedir.
2. İkinci olarak ele alınan havzalarda tarih yazıcılığının ne tür süreçlerden geçerek şekillendiğini ortaya çıkarma gayesi bulunmaktadır. Mezkûr hedefler doğrultusunda İran, Mısır, Balkan, Maveraünnehir, Türkistan, Harizm, Mağrib, Endülüs, Sind, Hind ve Anadolu havzalarına proje kapsamında yer verilmektedir. Bu sayede özellikle İslam medeniyet havzalarının tarih hafızasının gün yüzüne çıkarılması amaçlanmaktadır.
3. Üçüncü olarak çağdaş dönem, geçmişin birikiminden bağımsız anlaşılamaz ve şayet geleceğe yönelik yeni bir inşa süreci işletilmek isteniyorsa geçmişin birikimi ortaya serilmeden bu gerçekleştirilemez. Bu saiktan yola çıkarak çağdaş dönemde ana medeniyet havzalarında tarih ilmindeki gelişmeleri, derinleşmeleri, dönüşümleri, genişlemeleri veya farklılaşmaları idrak etmek, tarihin anlamını merkeze alarak modern değişme ve gelişmeler ışığında tarihyazımını ve tarihin geleceğini derinlikli bir şekilde tetkik etmek hedeflenmektedir.

Proje Ekibi

Koordinatör: Doç. Dr. Abdulkadir Macit

Koordinatör Yardımcıları: Dr. Halil İbrahim Erol, Dr. Selahattin Polatoğlu

Asistanlar: Elif Özdoğan Ulu, Haşem Gözgü

Yürütücüler

İran Havzası: Doç. Dr. Serhan Afacan, Doç. Dr. Şefaattin Deniz, Doç. Dr. Abdulkadir Macit

Mısır Havzası: Dr. Büşra Sıdıka Kaya, Dr. Halil İbrahim Erol, Doç. Dr. Abdulkadir Macit

Balkanlar: Prof. Dr. Mehmet Hacısalihoğlu, Prof. Dr. Mustafa Hamdi Sayar, Prof. Dr. Levent Kayapınar, Doç. Dr. Abdulkadir Macit

Hint Alt Kıtası: Doç. Dr. Abdulkadir Macit, Doç. Dr. Şefaattin Deniz, Dr. Hasan Asadi

Mağrib&Endülüs: Prof. Dr. Feridun Bilgin, Dr. Halil İbrahim Erol, Dr. Ahmet İğdi, Dr. Yakup Akyürek

Maveraünnehir: Doç. Dr. Abdulkadir Macit, Doç. Dr. Osman Aydınlı, Doç. Dr. Sherzodxon Aka Mahmudov, Dr. Zebiniso Kamalova, Dr. Bahadır Musatemov

Arabistan: Doç. Dr. İlyas Uçar, Dr. Halil Ortakçı, Halil İbrahim Yılmaz

Dicle&Fırat: Doç. Dr. Ebubekir Ceylan, Dr. Selahattin Polatoğlu, Dr. Abdulhamit Dündar

Anadolu: Dr. Suat Kaymak, Faruk Akyıldız

Bilâduşşam: Doç. Dr. Ziya Polat, Dr. Ayşe Çekiç

Danışmanlar: Prof. Dr. Ali Satan, Prof. Dr. Osman Gazi Özgüdenli, Doç. Dr. Teyfur Erdoğdu, Doç. Dr. Ziya Polat, Doç. Dr. Halil İbrahim Hançabay, Doç. Dr. Hakan Temir, Dr. Faruk Yaslıçimen, Dr. Ertuğrul Ökten

Araştırmacılar: Halil İbrahim Yılmaz, Talha Özdemir, Sümeyye Cinisli, Yunus Ballı, Mehmet İlkay Çiftçi, Emre Özgören, Esra Bembeyaz, Merjema İmamoviç, Beytullah Mısır

Proje Kapsamında Bugüne Kadar İşbirliği Yapılan Kurumlar

• Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB)
• Balkan Studies Foundation (Balkan Çalışmaları Vakfı)
• Saraybosna Üniversitesi Tarih Araştırmaları Merkezi
• Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi (BALKAR)
• Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi
• İstanbul Üniversitesi Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Merkezi
• İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Merkezi
• Özbekistan Bilimler Akademisi Biruni Şarkiyat Enstitüsü
• Artuklu Akademi (Mardin)

Gerçekleşen Proje Çıktıları

- Medeniyet Havzalarında Tarih ve Tarihçilik 1: İran Havzası

• Çalıştay ve Kitap Yayını

Çalıştayın ve neticede ortaya çıkan İran’da Tarih Kaynakları ve Tarihyazımı kitabının temel amacı fethinden günümüze kadar “İran havzası”na yönelik öne çıkan tarihi kaynakları ve tarihçileri irdeleyerek “tarihi kaynaklar” açısından İran havzasının genel bir resmini ortaya çıkarmak, başlangıcında günümüze tarihyazım sürecini takip etmek ve günümüzde havzada gerçekleştirilen tarih çalışmalarına yönelik bir farkındalık oluşturmaktır.

Eseri incelemek için tıklayınız.

- Medeniyet Havzalarında Tarih ve Tarihçilik 2: Mısır Havzası

• Çalıştay ve Kitap Yayını 2

Memlük Entelektüel Tarihi Çalıştayı ve neticesinde ortaya çıkan Memlük Entelektüel Tarihine Giriş kitabının temel amacı Memlükler dönemi entelektüel tarih araştırmaları kapsamında yeni çalışmalarda görülen eğilimleri ve alandaki ilgili tartışmaları değerlendirmek ve yeni problematikleri belirlemektir. Öte yandan kitabın Memlükler dönemi üzerine yapılacak entelektüel tarih çalışmaları için bir zemin oluşturması, bu konudaki tartışma alanlarını görünür ve izlenebilir hale getirmesi de hedeflenmektedir.

• Kitap Yayını 3

Mısır’da Tarihyazımı: Fransız İşgalinden Mehmed Ali Paşa Dönemine 

-Halil İbrahim Erol

XIX. yüzyıl Mısır'daki tarihyazımı; Abdurrahman el-Cebertî, Abdullah eş-Şarkâvî, İsmail el-Haşşâb, Ahmed er-Recebî, Nikola et-Türk ve eserleri üzerinden incelenmektedir. Türkçe literatürde ilk olma özelliğine sahip olan bu eser, Arapça ana kaynakların yanı sıra İngilizce ve kısmen Fransızca literatürdeki ilgili araştırmaları ele almaktadır. Eser, Osmanlı tarihyazımında son dönem tarihçiliğinin mukayesesine imkân sağlaması itibarıyla ayrı bir öneme sahiptir. Bu açıdan tarihyazımı, tarih düşüncesi ve usulü hususlarında ilgiye değer oranda sahadan örnekler sunmaktadır. Eserde; Memlükler, Vehhâbiler, Ezher uleması, Mısır toplumu, Fransız işgali sürecinde halka dağıtılan Müslüman Fransız imajının propagandasının yer aldığı bildiriler, Kavalalı Mehmed Ali Paşa ve dönemi öne çıkan konular arasındadır.

Yayınlanan birinci eseri incelemek için tıklayınız.

Yayınlanan ikinci eseri incelemek için tıklayınız.

Yayınlanan üçüncü eseri incelemek için tıklayınız.

- Medeniyet Havzalarında Tarih ve Tarihçilik 3: Balkan Havzası

• Uluslararası Sempozyum ve Kitap Yayını

Uluslararası Balkan Sempozyumu: Medeniyet Havzalarında Tarih ve Tarihçilik 3 sempozyumunun ve neticede ortaya çıkan Balkanlarda Tarih Kaynakları ve Tarihyazımı kitabının temel amacı Antik Yunan döneminden günümüze kadar “Balkan coğrafyası”na yönelik öne çıkan tarihi kaynakları ve tarihçileri irdeleyerek tarihyazımı açısından Balkan havzasının bütünlüklü bir resmini ortaya çıkarmak, başlangıcından bugüne tarihçilik sürecini takip etmek ve günümüzde havzada gerçekleştirilen tarih çalışmalarına yönelik bir farkındalık oluşturmaktır.

Eseri incelemek için tıklayınız. 

- Medeniyet Havzalarında Tarih ve Tarihçilik 4: Hint Alt Kıtası

• Medeniyet Havzalarında Tarih ve Tarihçilik Çalıştayı 4: Hint Alt Kıtası

Çalışmanın temel amacı “Hint Alt kıtası”na yönelik Müslümanlar tarafından fethinden günümüze kadar öne çıkan tarihi kaynakları ve tarihçileri irdeleyerek tarihçilik açısından Hint Alt kıtasının genel bir resmini ortaya çıkarmaktır. Bu çalışma bölgeye yönelik araştırma yapacak yeni araştırmacılara dönemin tarih kaynaklarına kolayca ulaşmayı sağlayarak dönemler arasında tarih kaynaklarının, dinamiklerin, perspektiflerin, izleklerin, tarihçilerin ortaklaşan ve farklılaşan temel yönlerinin anlaşılması, irtibatlandırılması, neden-sonuç ilişkisinin kurulması fırsatını sunacaktır. Çalışma Gazneliler, Delhi Türk Sultanlığı, Gurlular, Babürlüler ve Hindistan ulus devlet dönemlerini içerecektir.

Eseri incelemek için tıklayınız.